«اخبار صنعت» از رویکرد بازآفرینی پایدار در دولت چهاردهم گزارش می دهد؛
تسریع روند نوسازی بافتهای فرسوده
اخبار صنعت-حسین کوثری: فضاهای همگانی شهرها از مهمترین مکانها برای شکلگیری تعاملات اجتماعی و خاطرات جمعی هستند و بازآفرینی شهری نیز یکی از مهمترین روشهای تجدید حیات این فضاها در بافتهای شهری به شمار میآید. بازآفرینی شهری به معنی آفرینش مجدد است؛ یعنی روح دیگری در کالبد بناء مجموعه یا بافت دمیده شده است. درواقع بازآفرینی شهری به معنای بازسازی و توسعهی دوبارهی بخشهای شهری است که در آن فضاها، ساختمانها، خدمات عمومی و زیرساختها بهبود مییابند. این فرایند ضروری است؛ زیرا باعث ارتقای کیفیت زندگی شهروندان، بهسازی محیطزیست، افزایش اشتغال، افزایش ارزش املاک و ارتقای اقتصاد محلی میشود. همچنین، بازآفرینی شهری میتواند به توسعهی پایدار و مدیریت بهتر منابع شهری کمک کند. رویکرد بازآفرینی شهری بهعنوان یکی از نوینترین پارادایمهای باززندهسازی بافت فرسوده تأثیر شگرفی در کیفیت زندگی و پایداری ساکنان آن دارد که تلفیق آن با رویکردهای خلّاقانهای نظیر برندسازی شهری میتواند باعث رشد و تعالی بافت فرسوده و افزایش ضریب رقابتپذیری شهر شود.
توجه به بافتهای فرسوده و قدیمی و رفع ناپایداری آنها به موضوعی محوری تبدیل شده، بهنحویکه دستگاههای متولی را به تکاپوی ساماندهی و بازآفرینی سوق داده و لزوم مداخله در این بافتها را طی دورههای مختلف زمانی، مطرح کرده است.رویکردهای مرمت و بهسازی شهری در سیر تحول و تکامل خود از بازسازی، باززندهسازی، نوسازی و توسعه مجدد به بازآفرینی تکامل یافته و در این مسیر از حوزه توجه صرف به کالبد بر تاکید بر ملاحظههای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی نیز گذری داشته است.
وجود وسیعترین بافت تاریخی و فرسوده در بسیاری شهرها، توجه ویژهای را به خصوص در محلههای خاص هر شهر به دلیل ویژگیهای متمایز آن میطلبد؛ توسعه سریع شهرنشینی، تأثیرات قابل توجهی بر هستههای قدیمی و تاریخی شهرها گذاشته است. به عبارت دیگر این پهنهها در مقایسه با سایر پهنههای شهر به بافتهای فرسوده و ناکارآمد شهری تبدیل شدند و مهمترین عامل تأثیرگذار در متروکه شدن آنها عامل اقتصادی است که موجب شده این بافتها از فرایند توسعه عقب بیفتند و به کانون مشکلات و نارساییها تبدیل شوند.در این راستا، کلانشهرها تحتتأثیر توسعه شتابان شهرنشینی با مخاطرات و نابسامانی در ابعاد مختلف در هستههای قدیمی و تاریخی روبهرو هستند و این موضوع، به شکل مستقیم یا غیرمستقیم شهروندان را درگیر مسائل و مشکلات گستردهای کرده است.
رویکرد بازآفرینی پایدار یکی از جدیدترین رویکردهای پذیرفته شده جهانی در مواجهه با بافتهای فرسوده است؛ بافت قدیمی شهرها به واسطه قدمت تاریخی و وجود عناصر باارزش تاریخی، موقعیت مناسب ارتباطی، دربرگیری بازار اصلی شهر و قلب تپنده اقتصادی آن دارای ارزش و جایگاه منحصر به فردی در ساختار فضایی و کارکردی شهر است. این بافتها با مشکلات و موانع ساختاری و عملکردی خاصی در ابعاد مختلف مواجه هستند، طرحهای بازآفرینی شهری قابلیت استفاده از پتانسیلهای موجود در مناطق فرسوده را دارند، بنابراین سعی میکنند تا با بهرهگیری از مشارکت گسترده عمومی با صرف کمترین بودجه، حیات اجتماعی و رونق اقتصادی را به بافت بازگردانند.
بحثی که امروزه در ساماندهی مراکز تاریخی در کشور مطرح است، بحث بازآفرینی است که قبلاً تحت عناوین دیگری همچون بازسازی، نوسازی، بهسازی و ساماندهی مطرح شده است و حال بازآفرینی، تمام این مباحث را دربردارد و سعی در احیا شهر در راستای مشارکت مردمی در عرصههای اجتماعی، اقتصادی، محیطی و کالبدی به منظور ارتقای کیفیت زندگی در در مراکز تاریخی شهر و محلههای هدف در پیوند با کل شهر دارد.
نوسازی متوازن بافتهای فرسوده با اجرای برنامه هفتم پیشرفت
معاون وزیر راه و شهرسازی با تاکید بر اینکه شرکت بازآفرینی شهری ایران، برنامه هفتم پیشرفت کشور را اساس کار خود قرار است، گفت: برنامه هفتم پیشرفت برای اجرایی کردن اسناد بالادستی یک بسته هم پیوند محسوب شده و نوسازی متوازن بافتهای فرسوده را به دنبال دارد.
«محمد آیینی» در بیستمین جلسه شورای نوسازی مسکن این شرکت با بیان اینکه در بودجه ارائه شده به مجلس یکی از بخشهای مورد تاکید رئیس جمهور در حوزه مسکن، بازآفرینی شهری است تصریحکرد: این موضوع نویدبخش حمایتهای بیشتر از این بخش و تسریع روند نوسازی بافتهای فرسوده به شمار میرود.مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران با اشاره به برنامه هفتم پیشرفت کشور، گفت: در شرکت بازآفرینی شهری ایران، این برنامه را اساس کار خود قرار دادهایم که برای اجرایی کردن اسناد بالادستی یک بسته هم پیوند محسوب شده و نوسازی متوازن بافتهای فرسوده را در پی دارد.
دبیر ستاد ملی بازآفرینی شهری پایدار با اشاره اجرای طرحهای مختلف بازآفرینی شهری در ادوار مختلف، افزود: در دورهای نوسازی موضعی با مداخلات شهرداری و دولت و در دوره دیگر پروژههایی در قالب محرک توسعه با مشارکت بخش خصوصی مدنظر بوده است. اما آنچه امروز به عنوان بازآفرینی شهری با توجه به شرایط زمینهای ایران انجام میشود با نمونه آن در اروپای غربی تفاوتهای ماهوی دارد. در اروپا موضوع زلزله چندان مطرح نیست و ساختمانهای ۴۰۰ ساله هنوز سرپا هستند، اما در کشور ما بازآفرینی شهری رنگ و بویی از جنس مقاومسازی دارد.
معاون وزیر راه و شهرسازی ادامهداد: چنانچه بهبود شبکهها و زیرساختهای روبنایی و زیربنایی و بحثهای فرهنگی- اجتماعی مورد توجه قرار نگیرد، بازآفرینی ناقص خواهد بود. در بازآفرینی شهری تقویت تابآوری و توانمندسازی ساکنان از موارد بسیار مهم است و باید سطح خدمات روبنایی، زیربنایی و خدماتی به متوسط سرانه آن شهر برسد و همه این موارد باید هم زمان پیش برود.
آیینی در ادامه با اشاره به ابلاغ بسته تشویقی مختص بافتهای فرسوده تاریخی، گفت: این بسته تشویقی یک تابوی تاریخی را شکست و یک گام بزرگ رو به جلو محسوب میشود؛ بنابراین همه باید کمک کنند تا این بسته محقق شود.
نقش بازآفرینی شهری در توسعه شهرها
بهطورکلی، بازآفرینی شهری بهعنوان یک فرایند چندبعدی، به توسعه شهرها بهصورت جامع و متوازن کمک میکند. این فرایند میتواند بهبود اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیستمحیطی شهرها را تسهیل کند. برخی از نقشهای بازآفرینی در توسعه شهرها عبارتاند از:بهبود زیرساختها: با بازسازی و بهسازی زیرساختهای شهری مانند جادهها، پلها، فضای سبز، و شبکههای آب و فاضلاب، توسعهی شهرها تسریع مییابد.افزایش کیفیت زندگی: با ایجاد فضاهای عمومی، پارکها، مراکز خدماتی، فرهنگی و ورزشی، کیفیت زندگی شهروندان ارتقا مییابد.توسعه اقتصادی: با فراهمکردن محیط مناسب برای سرمایهگذاری و کسبوکارها، بازآفرینی شهری میتواند به رشد و توسعه اقتصادی شهر کمک کند.حفظ و ترویج فرهنگ و هویت شهری: با حفظ و بازسازی ساختارهای تاریخی و فرهنگی، هویت و شناخت شهری تقویت میشود.مدیریت بهتر منابع: با استفاده بهینه از فضاها و منابع شهری، بازآفرینی میتواند به مدیریت بهتر و پایدارتر منابع شهری کمک کند.
نظریه بازآفرینی شهری
نظریه بازآفرینی شهری یک رویکرد جامع به مدیریت و توسعه شهری است که بر اساس همکاری بین اجتماع مدنی، بخش خصوصی، و دولت محلی برای بازسازی و بهبود فضاهای شهری تأکید دارد. این نظریه به مردم، جوامع محلی، و سایر ذینفعان شهری قدرت تصمیمگیری در مورد توسعه و بهبود شهرهای خود را میدهد. در این نظریه، همهی ذینفعان در فرآیند تصمیمگیری و اجرای پروژههای شهری مشارکت دارند و ایدهها و نیازهای اجتماعی موردتوجه قرار میگیرند. عناصر اصلی این نظریه عبارتاند از:
مشارکت مردمی: این نظریه به مردم و جوامع محلی اجازه میدهد تا در فرآیند تصمیمگیری و اجرای پروژههای شهری شرکت کنند و نقش فعالی داشته باشند.
همکاری بین انواع سازمانها: نظریه بازآفرینی شهری بر همکاری و هماهنگی بین دولت محلی، بخش خصوصی، و جوامع محلی تأکید دارد تا بهبود و توسعه شهرها به شکل جامع و مؤثری صورت گیرد.
توسعهی پایدار: این نظریه به توسعهی شهری بهصورت پایدار تأکید دارد که به معنای استفادهی بهینه از منابع، حفظ محیط زیست، و ایجاد شهرهایی باکیفیت زندگی بالاست.
انعطافپذیری: بازآفرینی شهری بهعنوان یک فرایند پویا و انعطافپذیر، باید قابلیت سازگاری با تغییرات محیطی، اقتصادی، و اجتماعی را داشته باشد.
ارکان بازآفرینی شهری
ارکان بازآفرینی شهری عبارتاند از مؤلفهها یا عوامل اساسی که در فرآیند بازآفرینی شهری نقش مهمی دارند و باید در نظر گرفته شوند. این ارکان عبارتاند از:
زیرساختهای شهری: شامل جادهها، پلها، فضای سبز، شبکههای آب و فاضلاب، سیستم حملونقل عمومی و غیره است. ایجاد و بهبود زیرساختهای شهری از جمله اولویتهای بازآفرینی شهری است.
فضای عمومی: شامل میدانها، پارکها، بلوارها، کوچهها و فضاهای عمومی دیگر است که ارتباط مستقیم با شهروندان دارند و باید جذاب و کاربرپسند باشند.
خدمات شهری: شامل خدمات عمومی مانند آب، برق، گاز، نخالهبرداری، آتشنشانی، اورژانس و … است که برای رفاه و راحتی شهروندان ضروری است.
فرهنگ شهری: این مؤلفه شامل جوانب فرهنگی، تاریخی و هویت شهری است که با ارزشیابی، حفظ و ترویج آنها میتوان بازآفرینی شهری را تقویت کرد.
توسعه اقتصادی: شامل توسعه فعالیتهای اقتصادی، ایجاد مشاغل و اشتغال، توسعه کسبوکارها و جلب سرمایهگذاریها برای تقویت اقتصاد شهر است.
مشارکت اجتماعی: شامل مشارکت فعال شهروندان، جوامع محلی و نهادهای مردمی در تصمیمگیری و اجرای طرحهای بازآفرینی شهری است.
باتوجهبه این ارکان، برنامهریزی و اجرای طرحهای بازآفرینی شهری به شکل جامع و هماهنگ میتواند به توسعه پایدار و بهبود کیفیت زندگی شهروندان منجر شود.
قانون بازآفرینی شهری
در بسیاری از کشورها، قوانین و مقررات مربوط به بازآفرینی شهری وجود دارند که بهمنظور تسهیل و راهنمایی در فرآیند بازآفرینی شهری ایجاد شدهاند. این قوانین ممکن است شامل موارد زیر باشند:مقررات ساختوساز: قوانین مربوط به مجوزهای ساختوساز، استانداردها و ضوابط احداث ساختمانها و فضاهای شهری را تعیین میکنند.قوانین مالی و مالکیت: مقررات مالی مربوط به تأمین منابع مالی برای پروژههای بازآفرینی شهری و مقررات مربوط به مالکیت و انتقال املاک و مستغلات شهری را تنظیم میکنند.
مقررات محیط زیستی: قوانین مربوط به حفاظت از محیطزیست و کنترل آلودگیها در فرآیند بازآفرینی شهری را تعیین میکنند.مقررات مربوط به مشارکت عمومی: قوانینی که حق مشارکت مردم و جوامع محلی در فرآیند تصمیمگیری و اجرای پروژههای بازآفرینی شهری را تأیید و تشویق میکنند.مقررات توسعه شهری: قوانین مربوط به توسعهی شهری که شامل برنامهریزی، زونبندی، و استفاده از اراضی شهری برای استفادههای مختلف میشوند.این قوانین و مقررات معمولاً توسط دولت محلی یا سازمانهای مرتبط تدوین و اجرا میشوند تا فرآیند بازآفرینی شهری بهصورت منظم و متناسب با نیازها و شرایط شهری انجام شود.