چند سالی است که بحث ناترازی برق یا به‌عبارتی کمبود تولید برق در کشور مطرح شده و این موضوع بخش عمده‌ای از جامعه به‌ویژه صنایع کشور را تحت تاثیر قرار داده است. این مشکل در سال جاری بسیار نمایان شد؛ به‌طوری‌که اعمال خاموشی‌ها علاوه بر صنایع به سطح جامعه کشیده شد و مشکلات عدیده‌ای را برای آحاد مردم به‌وجود آورده است. اما علت این ناترازی و اعمال خاموشی‌ها چیست؟ قبل از پرداختن به پاسخ این سوال لازم است به مطلبی اشاره کنم که بسیار حائز اهمیت است و آن میزان ظرفیت رزرو و آزاد شبکه‌های برق‌رسانی است.

می‌توان گفت راه برون‌رفت در شرایط فعلی سرمایه‌گذاری و توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر مخصوصا نیروگاه‌های خورشیدی است. ولی در هر صورت تامین منابع مالی چه برای وزارت نیرو و چه بخش خصوصی و اجرا و احداث سالانه 10 تا 12هزار مگاوات نیروگاه کار ساده‌ای نخواهد بود. لیکن در کنار اقدامات فوق باید روش‌های دیگری را درخصوص کاهش هزینه‌ها و کاهش زمان اصلاح و بهبود ناترازی برق در کشور در پیش گرفت. روش‌های پیشنهادی زیر می‌تواند در کوتاه‌مدت مشکل ناترازی برق کشور را تا حد زیادی برطرف کند.

شور‌هایی که کمترین تلفات انتقال و توزیع برق را دارند با ترکیبی از سیاست‌های استراتژیک، پیشرفت‌های فناوری و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، موفق به کاهش هدررفت انرژی شده‌اند. این کشور‌ها شبکه‌های هوشمند را به کار گرفته‌اند که از نظارت لحظه‌ای، اتوماسیون و تعمیرات پیش‌بینی‌شده برای بهبود کارایی استفاده می‌کنند. کنتور‌های هوشمند و حسگر‌ها به شناسایی مشکلات شبکه و بهینه‌سازی جریان برق کمک می‌کنند و باعث کاهش هدررفت انرژی می‌شوند. همچنین نگهداری و تعمیر منظم خطوط انتقال، پست‌های برق و ترانسفورماتور‌ها از هدررفت غیرضروری انرژی جلوگیری می‌کند.

بسیاری از کشور‌های توسعه‌یافته مانند سنگاپور و هلند، بخش قابل‌توجهی از خطوط برق خود را به زیر زمین منتقل کرده‌اند، زیرا کابل‌های زیرزمینی نسبت به خطوط هوایی کمتر در معرض خرابی‌های ناشی از شرایط جوی قرار می‌گیرند. کشور‌هایی مانند آلمان و سوئد از سیستم‌های انتقال جریان مستقیم ولتاژ بالا برای توزیع برق در مسافت‌های طولانی استفاده می‌کنند.

از سوی دیگر استفاده از سیستم‌های تولید انرژی توزیع‌شده (مانند پنل‌های خورشیدی و مزارع بادی محلی) نیاز به انتقال برق در فواصل طولانی را کاهش می‌دهد؛ شبکه‌های کوچک محلی همچنین باعث می‌شود که برق در نزدیکی محل مصرف تولید شود و از هدررفت جلوگیری گردد. در این کشور‌ها سیستم‌های ذخیره‌سازی باتری‌های پیشرفته برای ذخیره برق اضافی و استفاده از آن در زمان‌های اوج مصرف به کار می‌روند. کشور‌هایی مانند فنلاند و آلمان این فناوری را در شبکه‌های برق خود ادغام کرده‌اند تا نوسانات تولید برق را مدیریت کنند.

در بسیاری از کشور‌های توسعه‌یافته، سرقت برق تقریباً وجود ندارد، زیرا سیستم‌های نظارتی پیشرفته و قوانین سختگیرانه اجرا شده‌اند. استفاده از کنتور‌های هوشمند و اتصالات ضد‌دستکاری از استفاده غیرقانونی برق جلوگیری می‌کند. استفاده گسترده انرژی‌های بادی، خورشیدی و برق‌آبی باعث کاهش وابستگی به نیروگاه‌های حرارتی ناکارآمد شده است. این کشور‌ها با اجرای این راهبردها، تلفات انرژی را به حداقل رسانده‌اند، هزینه‌های عملیاتی را کاهش داده‌اند و قابلیت اطمینان شبکه برق را افزایش داده‌اند.